Gdy trwa fala upałów, czyli kiedy przez co najmniej 3 następujące po sobie dni, temperatura powietrza przekracza 30°C, problem potęguje efekt „wyspy ciepła”. Zwarta zabudowa mieszkaniowa pozbawiona zieleni powoduje wówczas, że temperatury są na takich osiedlach znacznie wyższe niż na terenach niezabudowanych, pokrytych roślinnością (np. w parkach lub zielonych skwerkach).
Z kolei podczas gwałtownej burzy ulewa może szybko zamienić ulice i drogi w rwące potoki, prowadząc do lokalnych podtopień i utrudnień w komunikacji. Z danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) oraz Ministerstwa Klimatu i Środowiska wynika, że takie zjawiska są coraz częstsze i bardziej gwałtowne.
Fala upałów – gorące wyzwanie dla Metropolii Krakowskiej
Ekstremalne upały to jedno z najbardziej niebezpiecznych zjawisk pogodowych, które dotykają mieszkańców Europy. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w Europie w ciągu ostatnich 20 lat śmiertelność związana z upałami wzrosła aż o 30%. Co więcej, trzy najgorętsze lata w historii zanotowano od 2020 roku. W 2022 roku zmarło z powodu upałów ponad 60 000 osób, a w 2023 – około 47 500.
Skutkiem upałów są również problemy gospodarcze i środowiskowe – susze obniżają plony rolnicze i powodują ograniczenia w dostępie do wody.
Jak fale upałów wpływają na zdrowie?
- Zwiększają ryzyko odwodnienia i udaru cieplnego
- Powodują zaostrzenie chorób serca, układu oddechowego, cukrzycy
- Szczególnie wrażliwe są osoby starsze, dzieci oraz z chorobami przewlekłymi
Na szczęście rośnie nasza świadomość dotycząca tego zjawiska. W naszych gminach powstaje coraz więcej zielonych przestrzeni, które pomagają obniżać temperaturę i poprawiają jakość powietrza. Istotne są także działania edukacyjne i wsparcie dla osób najbardziej narażonych na skutki wysokich temperatur.
Powodzie i gwałtowne ulewy – zagrożenie dla gmin i bezpieczeństwa mieszkańców
Ekstremalne zjawiska pogodowe to nie tylko fale upałów. Coraz częściej mamy do czynienia z ich przeciwieństwem – gwałtownymi burzami i intensywnymi opadami deszczu, które w krótkim czasie prowadzą do lokalnych podtopień i powodzi.
Wystarczy kilkanaście minut silnej ulewy, by:
- ulice zamieniły się w rwące potoki,
- woda wdarła się do piwnic, garaży i podziemnych parkingów,
- sparaliżowany został ruch samochodowy i komunikacja miejska.
Wysoka intensywność opadów w krótkim czasie przeciąża systemy kanalizacyjne, co prowadzi do zalania nisko położonych terenów, zwłaszcza w gęsto zabudowanych obszarach. Zmiany klimatu powodują, że deszcze nawalne – kiedyś rzadkość – dziś zdarzają się kilka razy w roku i obejmują coraz większe obszary.
Powódź nie musi oznaczać wylewającej rzeki – często zaczyna się od jednej intensywnej burzy, która w ciągu kilkunastu minut zalewa ulice, podwórka i piwnice. Wystarczy zatkany odpływ, lub zabetonowany plac bez ujścia dla wody, by pojawił się problem z lokalnym podtopieniem.
Jak się chronić przed ekstremalną pogodą?
Zmiany klimatu to wyzwanie, którym wszyscy musimy stawić czoło. Oto proste sposoby, jak możesz się przygotować i zadbać o siebie i najbliższych w tym czasie:
- Zwiększanie terenów zielonych – sadzenie drzew i mniejszych roślin pomaga obniżyć temperaturę oraz wchłonąć i zatrzymać wodę w miejscu opadu.
- Przygotowanie na upały – noś lekkie, przewiewne ubrania i nakrycie głowy, stosuj krem z filtrem, pij dużo wody, unikaj wychodzenia na słońce w godzinach największego nasłonecznienia, przebywaj w cieniu, a także wspieraj osoby starsze i dzieci.
Pamiętaj, że zapotrzebowanie dorosłego mężczyzny na wodę wynosi około 2,5 litra dziennie, a kobiety – około 2 litry. Jednakże upały, przebywanie na dużych wysokościach czy aktywność fizyczna mogą znacząco zwiększyć to zapotrzebowanie.
Oszczędzanie i racjonalne korzystanie z wody – zbieraj deszczówkę, unikaj podlewania roślin w gorące godziny i oszczędzaj wodę podczas codziennych czynności.
Z powodu rosnących okresów wysokich temperatur, których następstwami są susze, dostęp do czystej wody staje się coraz bardziej ograniczony. Oszczędzając wodę, dbamy o jej zasoby zarówno dla nas, jak i przyszłych pokoleń, wspieramy rolnictwo oraz zachowujemy równowagę całego ekosystemu.
Śledzenie ostrzeżeń pogodowych – monitoruj komunikaty, a po otrzymaniu ostrzeżeń zostań w domu i unikaj wychodzenia na zewnątrz, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo.
Bezpieczeństwo podczas burz – jeśli już przebywasz na zewnątrz, unikaj otwartych przestrzeni, nie stój pod drzewami ani przy słupach. Szukaj schronienia w solidnym budynku i unikaj miejsc zagrożonych zalaniem.
Skąd czerpać wiarygodne informacje?
Warto nie ograniczać się jedynie do otrzymywanych alertów SMS-owych, lecz także sięgać po informacje z wiarygodnych źródeł. Do takich instytucji możemy zaliczyć, m.in.:
- Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej: https://imgw.pl
Ministerstwo Klimatu i Środowiska: https://www.gov.pl/web/klimat
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB): https://www.ios.edu.pl
Instytucje te regularnie monitorują zmiany klimatu oraz publikują ostrzeżenia i zalecenia dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia. Korzystając z ich oficjalnych stron internetowych i aplikacji mobilnych, możesz być zawsze dobrze poinformowany.
Podsumowanie – małe kroki, wielka siła!
Wspólnie możemy ograniczyć negatywne skutki zmian klimatu. Każdy z nas, robiąc drobne rzeczy, pomaga sobie i innym. Pamiętaj, że zmiana zaczyna się od świadomości i przygotowania. W tym szczególnym czasie, zadbajmy o naszą gminę i siebie nawzajem!