25.04. (piątek) 2025 r. w Miechowie przy obelisku z tablicą o treści: „25.IV 1945 R. ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ DOWODZENI PRZEZ POR. JULIANA SOCHĘ „DZWIGA” I POR. BOLESŁAWA KRZYSZKIEWICZA „REGIŃSKIEGO” ROZBILI W BRAWUROWY SPOSÓB WIEZIENIE PUBP UWALNIAJĄC PONAD 60 WIĘŹNIÓW W TYM OFICERÓW 106 DYWIZJI PIECHOTY PPOR. JANA MOLENDĘ „TRZASKĘ” PPOR JÓZEFA ŚLIWĘ „JÓZWĘ” ORAZ DOWÓDCĘ RADIOSTACJI KOMENDY GŁÓWNEJ AK PPOR. MICHAŁA STRZEMECKIEGO „IZABELĘ” ZAGROŻONYCH LIKWIDACJĄ LUB WYWÓZKĄ DO SOWIECKICH ŁAGRÓW. W ODSKOKU ZGINĄŁ PLUT. TADEUSZ RÓWNIAK. CZEŚĆ BOHATEROM 1.IX.1998 R. SPOŁECZEŃSTWO MIECHOWSZCZYZNY”
odbyły się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę rozbicia przez partyzantów podziemia niepodległościowego więzienia Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP). Uroczystość prowadził Marcin Florek, dyrektor Muzeum Regionalnego Ziemi Miechowskiej. Zebranych przywitał Burmistrz Miechowa Dariusz Marczewski. Wypowiadał się dr hab. Filip Musiał, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie.
Po zaśpiewaniu hymnu państwowego oraz odczytaniu apelu pamięci delegacje składały wiązanki kwiatów pod tablicą upamiętniającą to wydarzenie. Złożyli kwiaty m.in. Burmistrz Miechowa, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie i mec. Cezary Brożek z krakowskiego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, autor folderu pt. „80.ROCZNICA ROZBICIA WIĘZIENIA UB W MIECHOWIE 24-25 kwietnia 2025 r.”, dr Piotr Szarek, dyrektor Muzeum Armii Krajowej im. gen Emila Fieldorfa Nila w Krakowie, Małgorzata Janiec prezes Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Krakowie, Muzeum Regionalnego Ziemi Miechowskiej, organizacji kombatanckich, Policji Państwowej, Nadleśnictwa, szkół. Wśród pocztów sztandarowych, które tworzyły wartę przy obelisku był sztandar Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej z chorążym Stanisławem Dziedzicem i przybocznymi: Stanisławą Juszczyk, Antonim Obrzudem, członkiem Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”. W uroczystości brały udział Jadwiga Martyna z domu Ostafin, córka Józef Ostafin, ps. „Chudy”, „Ludwik”, „Miłosz” (ur. 7 marca 1894 w Sułkowicach, zm. 13 listopada 1947 w Krakowie), inżyniera rolnictwa, nauczyciela, polityk, legionisty, członka POW, powstańca śląskiego, posła na Sejm II RP IV i V kadencji, kapitana artylerii rezerwy Wojska Polskiego, członka AK i WiN, kawaler Orderu Virtuti Militari, zamordowanego 13.11.1947 r. w Krakowie w więzieniu przy ul. Montelupich. Jadwigę Ostafin osłaniała parasolem od deszczu Jadwiga Duda, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” i członek nadzwyczajny ŚZŻAK.
W folderze mec. Cezarego Brożka czytamy: Rozbicie więzienia UB w Miechowie. W nocy z 24 na 25 kwietnia 1945 r. żołnierze z poakowskich struktur podziemia niepodległościowego rozbili więzienie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Miechowie. Obwód Armii Krajowej Miechów – wraz z obwodami AK Olkusz i Pińczów – wchodził w skład Inspektoratu AK Miechów. Jego dowódcą był ppłk Bolesław Nieczuja-Ostrowski „Tysiąc”, „Bolko”. Latem 1944 r. utworzono na tym terenie dwie wielkie jednostki bojowe przeznaczone do walk powstańczych w ramach akcji „Burza”: 106. Dywizję Piechoty AK oraz Krakowską Brygadę Kawalerii Zmotoryzowanej. W styczniu 1945 r. jednostki Inspektoratu liczyły ponad 15 tys. żołnierzy. 16 stycznia 1945 r. Armia Czerwona zajęła Miechów. Armia Krajowa została formalnie rozwiązana aby chronić żołnierzy przed sowieckimi represjami.
W pożegnalnym rozkazie z 24 stycznia 1945 r. ppłk Nieczuja-Ostrowski przypominał podkomendnym, aby byli dalej żołnierzami wiernymi przysiędze. Tworzone pod ochroną Armii Czerwonej władze komunistyczne przejęły zabudowania wykorzystywane wcześniej przez Niemców. Wśród nich było więzienie przy ul. Wolbromskiej oraz budynek przy ul. Jagiellońskiej, gdzie ulokowano siedzibę Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Już na przełomie stycznia i lutego 1945 r. komunistyczny aparat terroru przeprowadził pierwsze aresztowania żołnierzy AK. W ręce UB dostali się m. in. dowódca oddziału dywersyjnego AK Jan Molęda „Trzaska”, szef plutonu żandarmerii Józef Śliwa „Józwa” oraz związany z kontrwywiadem Wawrzyniec Kobylec „Wierny”. UB-owcy przejmowali też tajne magazyny broni. W tej sytuacji żołnierze podziemia podjęli decyzję o rozbiciu więzienia UB w celu ratowania aresztowanych kolegów. Akcję zaplanowano na 24 kwietnia 1945 r. Tego dnia wieczorem wyznaczono punkt zborny w Siedliskach pod Miechowem. Zgromadzono łącznie sześćdziesięciu żołnierzy AK pod dowództwem Bolesława Krzyszkiewicza „Regińskiego” oraz Franciszka Szarka „Sawy”. Podzielono ich na dwie grupy uderzeniowe i trzy grupy ubezpieczenia. Dowództwo nad całością objął były komendant miechowskiej placówki AK Julian Socha „Dźwig”.
Akcję rozpoczęto tuż przed północą. Najpierw wysadzono fragment muru więziennego. Rozpoczęto ostrzał budynku. Przez dokonany wyłom podkomendni Sochy wdarli się do środka więziennych zabudowań. W takich okolicznościach więzienie zostało opanowane bez poważniejszego oporu. Partyzanci łomami wyważali cele, uwalniając w sumie kilkudziesięciu ludzi. Akcja trwała ok. 20 minut. Uwolnieni wyszli z Miechowa w kilku grupach.
Komunistyczne UB podjęło próbę pościgu. We wsi Brzuchania UB-owcy zdołali osaczyć i aresztować jedną z grup uciekinierów. Udany atak na więzienie UB w Miechowie stał się jednym z symboli oporu lokalnego podziemia niepodległościowego przeciw sowieckiej dominacji i komunistycznemu zniewoleniu.”
Organizatorami uroczystości były: Burmistrz Miechowa, Oddział IPN w Krakowie, Muzeum Armii Krajowej w Krakowie; współorganizatorzy: Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość Obszar Południowy, Muzeum Ziemi Miechowskiej, Stowarzyszenie Żołnierzy 106 DP AK Koło w Miechowie. Z Krakowa wyjazd zorganizował Zarząd Główny Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu ,,Maria" 106 Dywizji Piechoty wspólnie ze Zrzeszeniem ,,Wolność i Niezawisłość" Obszaru Południowego w Krakowie. Na zaproszenie prezes Z „WiN” w wyjeździe uczestniczyli wieliczanie: Jadwiga Duda, Stanisław Dziedzic, Antoni Obrzud -DZIĘKUJEMY. Na zaproszenie Burmistrza Miechowa w restauracji zostaliśmy ugoszczeni obiadem-DZIĘKUJEMY. Po uroczystości byliśmy w Bazylice Grobu Bożego uczestnicząc o godz. 15.00-tej w Koronce do Miłosierdzia Bożego i w Mszy św.
Przed uroczystością byliśmy na cmentarzu w Miechowie zatrzymując się nad zbiorowymi mogiłami: powstańców styczniowych poległych w bitwie z Rosjanami 17.02.1863 r. oraz żołnierzy 106 Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Od Jacka Jańca otrzymała egzemplarze miesięcznika „ORZEŁ BIAŁY" z 2025 r. Dziękuję. Pogoda nie dopisała-padał deszcz.
Opracowała Jadwiga Duda
