W Wieliczce, 1.08. (piątek) 2025 r. przed pomnikiem Odrodzenia Polski zgromadzili się harcerze z Hufca ZHP Wieliczka im. Edwarda Dembowskiego, delegacje władz Gminy Wieliczka, Powiatu Wielickiego, Zarządu i Rady Osiedla H. Sienkiewicza- A. Asnyka-W. Pola, Związku Strzeleckiego w Krakowie Jednostki 2077, Gminnej Rady Seniorów, Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” i inni aby oddać hołd ofiarom Powstania Warszawskiego.
„1 sierpnia 1944 roku o godz. 17.00 (godzina „W”) w okupowanej przez Niemców Warszawie wybuchło powstanie. Zamierzone na klika dni walki o opanowanie miasta, stało się heroiczną, trwającą 63 dni, bitwą o Warszawę około 50. 000 słabo uzbrojonych żołnierzy Armii Krajowej i innych formacji z bardzo dobrze uzbrojonymi frontowymi oddziałami niemieckimi. Bierność, a następnie spóźniona, niewystarczająca pomoc Armii Czerwonej, stojącej opodal krwawiącej Warszawy, doprowadziła w końcu - po 63 dniach walki - do upadku powstania 3.10.1944 r.. Wśród walczących byli także wieliczanie, m.in. kapitan Jadwiga Beaupré (1902-1984), której imię nosi Szkoła Podstawowa w Sygneczowie, Piotr Nowak i inni”. Tak napisałam w zaproszeniu na 80. spotkanie z cyklu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” p.t. „W 60. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego - Jadwiga Beaupré, Piotr Nowak i inni wieliczanie w powstaniu”, które zorganizowałam 25. 08. 2004 r., w sali „Magistrat” Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka. Relację ze spotkania napisałam i opublikowałam w zeszycie nr 25 serii wydawniczej „Biblioteczka Wielicka” (2004 r.).
Podczas walk w Powstaniu Warszawskim zginęło około 20 tys. żołnierzy Armii Krajowej, 3 tys. kościuszkowców oraz ok. 180 tys. osób cywilnych, w tym wielu wybitnych przedstawicieli życia kulturalnego i warszawskiej inteligencji. Około 650 tys. mieszkańców stolicy zostało wywiezionych do obozu przejściowego w Pruszkowie, stamtąd 150 tys. do przymusowej pracy w Niemczech, a 50 tys. do obozów koncentracyjnych. Grupa sierot i dziewcząt po powstaniu dotarła do Sióstr Benedyktynek w Staniątkach. Wśród nich była 3,5 letnia Helena Olczak, urodzona 10.04.1941 r. w Warszawie, którą przyjęli do siebie wieliczanie Wiktoria i Jan Grzywacz. Helena Woroń z d. Olczak jest mieszkanką Wieliczki. Na wielickim cmentarzu na grobie Wiktorii i Jana Grzywaczów, męża Henryka Woronia umieściła napis: „Helena i Aleksander Olczak Zginęli w Powstaniu Warszawskim 1944”. Wywiad z Heleną Woroń przeprowadził wieliczan Ignacy Kowalewski i zrobił film na youtube pt. „1944 moja droga z Warszawy do Wieliczki.”
1.08.2025 r. w Wieliczce uroczystość rozpoczęła się o godz.17.00-tej dźwiękiem alarmu syreny. Wydarzenie prowadził wiceburmistrz Miasta i Gminy Wieliczka Lucjan Rówiński. Głos na temat znaczenia Powstania Warszawskiego zabrał Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka Rafał Ślęczka. Zebrani wspólnie (z podkładem muzycznym) zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła”. Minutą ciszy uczczono ofiary Powstania Warszawskiego. Przed pomnikiem delegacje składały kwiaty: Poseł na Sejm RP Urszula Rusecka i Piotr Siemczonek, Starostwa Wielickiego: starosta Roman Ptak, wicestarosta Ewa Ptasznik, z Gminy Wieliczka: Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka Rafał Ślęczka, Lucjan Rówński, sekretarz Marcin Idzi, Beata Chorobik, dyrektor Mediateki - Biblioteki Miejskiej w Wieliczce, radni Rady Miejskiej w Wieliczce: Beata Dubiel-Kulma, Piotr Klimczyk, Jakub Kostrz, Małgorzata Krasoń, Daniel Lenik, Tadeusz Luraniec, Adrian Palonek, Elżbieta Sikora, Robert Skowronek, sołtysów i przewodniczących Zarządów i Rady Osiedli w Wieliczce: Tomasz Machnik, sołtys Sygneczowa, Barbara Małek, sołtys Golkowic, Kazimierz Windak, sołtys Koźmic Wielkich; Alicja Wójcik, sołtys Sułkowa, delegacja z ramienia 2077 Jednostki Związku Strzeleckiego w Krakowie, z Zarządu i Rady Osiedla H. Sienkiewicza- A. Asnyka-W. Pola: Stanisław Zych, przewodniczący, Dorota Stec-Fus, Maria Nawrot; ze Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”: prezes Jadwiga Duda, skarbnik Anna Kisiel, członkowie: Jan Matzke, Zofia Prochwicz, Marian Sipióra, Sebastian Szpil. Wykonano przed pomnikiem wspólne zdjęcie uczestników uroczystości.
Kieruję prośbę do wielickich harcerzy o opiekę nad grobem powstańca warszawskiego Janusza Feista, który spoczywa na Cmentarzu Komunalnym w Wieliczce. Dawniej po uroczystości przy pomniku delegacje: KPW i ZHP szła na wielicki cmentarz na grób Janusza Feista. O Januszu Feiscie piszę w zeszycie 25 „Biblioteczki Wielickiej”: „…Inż. Janusz Feist ps. „Zbyszek Zakrzewski” ur. 5.11. 1920 r. w Warszawie. Dużą maturę typu humanistycznego otrzymał w 1939 r. W tym samym roku zdał egzamin wstępny na Politechnikę Warszawską. Studiów nie zaczął, gdyż został powołany do wojska. Kurs Podchorążych Rezerwy 20 DP przy 79 pułku piechoty w Słonimie, który ukończył w 1939 r. Brał udział w kampanii wrześniowej w Armii gen. Kleeberga. Pod Kockiem był kontuzjowany. Powrócił do Warszawy. W końcu października 1939 r. zgłosił się do kpt. dypl. Kazimierza Różyckiego ps. „Rola” – do pracy w konspiracji. Utrzymywał się głównie z udzielania lekcji matematyki i fizyki. Niezależne od tego pracował jako robotnik. Po ucieczce z niemieckiej firmy budowlanej w 1943 r. był poszukiwany przez żandarmerię. Odtąd pracował dorywczo jako elektromonter. W AK był dowódcą 634 plutonu i jednocześnie wykładowcą i komendantem grupy w Tajnej Podchorążówce Obwodu Praga. Brał udział w Powstaniu jako d-ca plutonu. Po nieudanej próbie przedostania się przez front został aresztowany. Przebywał na Gestapo w Pruszkowie i Łowiczu oraz w więzieniu w Łodzi. W styczniu 1945 r. został uwolniony przez Armię Czerwoną.”. Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1957 r.), Krzyżem Partyzanckim (1971 r.), Odznaką Grunwaldu (1972 r.), Medalem za Warszawę (1974 r.) Od 1966 r. z rodziną mieszkał w Wieliczce. Zmarł 21.05. 1977 r.. Jest pochowany na wielickim cmentarzu w kw. „C”, rząd 6, grób 2. Na nagrobku rodzina napisała dla potomnych ku pamięci „POR. WP – KLEBERCZYK ŻOŁNIERZ AK OBROŃCA WARSZAWY W LATACH 1940-1944”. Zamieszczam aktualna fotografię grobu Janusza Feista.
Opracowała Jadwiga Duda
