10.06. (wtorek) 2025r. Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” zorganizowało wycieczkę do Świątnik Górnych na zaproszenie Stowarzyszenia Przyjaciół Świątnik Górnych (SPŚG), które w 2025 r. obchodzi 25 lat działalności. Srebrny Jubileusz odbywał się 26 i 27.04.b.r.
Świątniki Górne, to miasto na Pogórzu Wielickim w powiecie krakowskim. Pierwotnie nosiło nazwę Górki. Jego początki sięgają XI w. Była to osada służebna należąca do kapituły katedry krakowskiej. Pierwszy zapis o Górkach odnotował kronikarz Jan Długosz w XV w. Z końcem XVI w. Jerzy Radziwiłł, biskup krakowski, kardynał, sprowadził tu z Włoch rusznikarzy, żeby mieć możliwość wyposażenia chorągwi biskupich.
To wydarzenie zapoczątkowało działalność kowalską i płatnerską w Świątnikach. Pod koniec XVIII w. nie było już zbytu na zbroje husarskie i szable. Wówczas mieszkańcy wsi zajęli się produkcją zamków i kłódek. Gdy w 1772 r. w wyniku I rozbioru Polski Świątniki znalazły się w zaborze austriackim, nowa władza zniosła zależności służebne wobec katedry i wieś przeszła na własność państwa. W 1888 r. władze cesarskie założyły tu . c. k. Szkołę Ślusarską, aby kształcić przyszłych majstrów ślusarskich i wprowadzać nową technologię do produkcji kłódek (m.in. prasy ręczne i prasa parowa). Duży rozwój ślusarstwa miał miejsce w okresie międzywojennym. Po II wojnie światowej władze Polski Ludowej, narzuciły olbrzymie podatki na prywatne spółki, doprowadziły na zaprzestania ich działalności i powołania w ich miejsce Spółdzielni Pracy Metalowców „Przyszłość”. Aktualnie nie ma już Spółdzielni, produkcji kłódek i zamków. Świątniki Górne uzyskały prawa miejskie w 1997 r. W 2022 r. obchodziły Jubileusz 25. lecia praw miejskich.
Wspomnę, że KPW współpracuje z SPŚG od 2007 r., gdy prezesem była Zofia Popczyńska-Konon. Ostatnio byliśmy w Świątnikach Górnych 7 lipca 2022 r. Oba towarzystwa są członkami Małopolskiego Związku Regionalnych Towarzystw Kultury w Krakowie. Do Świątnik wybraliśmy się autobusem A2 o godz. 8.12 z Wieliczki do Myślenic przez Świątniki. Za bilety zakupione u kierowcy zapłaciliśmy 4 zł 20 gr. O godz.9.00-tej wysiedliśmy na przystanku w centrum Świątnik Górnych przed remizą OSP. Tu oczekiwała na nas Aleksandra Nocuń, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Świątnik Górnych, która przewodniczyła naszej wycieczce. Udaliśmy się do kościoła parafialnego pw. św. biskupa krakowskiego Stanisława i św. Jadwigi Królowej. Tu oczekiwał na nas ks. Grzegorz Morawiec, proboszcz Parafii w Świątnikach Górnych. Po wspólnej modlitwie ks. proboszcz przedstawił nam historię kościoła. Obecny kościół został zbudowany w latach 1847-1856. 3. 09. 1847 r. wmurowano pod budowę kościoła kamień węgielny poświęcony przez księdza Stanisława Osuchowskiego, dziekana wielickiego i proboszcza parafii w Bieżanowie. W 1855 r. został przywieziony dzwon zakupiony przez kupców świątnickich na Węgrzech. Poświęcenie świątyni i pierwsze nabożeństwo miało miejsce w dniu 8.12. 1856 r. - mszę odprawił ks. Osuchowski, a kazanie wygłosił ks. Kompreda. 27. 06. 1858 r. podczas wizytacji ks. Józefa Alojzego Pukalskiego, biskupa tarnowskiego został konsekrowany ołtarz główny z obrazem biskupa Stanisława wskrzeszającego Piotrowinę oraz figurami świętych: Piotra i Pawła. Podczas konsekracji umieszczone zostały w ołtarzu relikwie świętych Fortunata i Felicyta. Nadano patrona w postaci św. Stanisława, biskupa i męczennika. Od roku 1880 kapelania powróciła do archidiecezji krakowskiej. Kapelania lokalna istniała w Świątnikach do roku 1888, kiedy to zarządzeniem cesarza Franciszka Józefa I niektóre kapelanie zostały przekształcone w parafię. W tym samym czasie do kościoła trafił prywatny neogotycki ołtarzyk po ks. Karolu Telidze, wykonany z przyciemnianego dębu. Około roku 1905 świątnicy wawelscy przywieźli z katedry wawelskiej dwa marmurowe ołtarze dłuta Francesco Placidiego w stylu barokowym. Podczas I wojny światowej wojska austriackie zarekwirowały dzwony kościelne. W latach 1925-1927 trwał generalny remont kościoła zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. W latach 1983-1984 został przeprowadzony kolejny remont kościoła: nowa polichromia wykonana przez malarza Zygmunta Wiglusza, odnowienie ołtarza głównego, wymiana ławek i konfesjonałów, nowe pokrycie dachowe i nowe zegary na wieżach. Ustanowiono drugiego patrona w osobie królowej Jadwigi. Świątnicki kościół św. Stanisława został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków. Wraz z proboszczem obeszliśmy kościół i zatrzymaliśmy się za prezbiterium skąd widoczna jest panorama Krakowa.
Następnie udaliśmy się do Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły, które istnieje od 2001 r. Dyrektor Andrzej Romek przedstawił nam historię powstania placówki i jej zbiory. Najcenniejszymi eksponatami były elementy uzbrojenia z XVII w. oraz zamki i kłódki. Po zwiedzeniu ekspozycji ugoszczono nas ciastkami i napojami, które przygotowała Pani Aleksandra Nocuń. Tu przybył do nas ze stowarzyszenia Stanisław Marszalik. Po opuszczeniu muzeum , idąc droga zatrzymaliśmy się przed żelazną bramą zdobioną różami wykutymi w żelazie, która prowadziła do drzwi wyjściowych Szkoły Ślusarskiej założonej w 1888 r. Następnie udaliśmy się do Urzędu Miasta i Gminy Świątniki Górne, gdzie urzęduje Małgorzata Duży, Burmistrz. Gmach nowy, nowoczesny z windą.
Kolejno udaliśmy się do domu Zdzisław Słoniny przy ul. Różanej 8, który jest twórcą ludowym i byłym prezesem Stowarzyszenia Twórców Ludowych na Małopolskę. Rzeźbi w drzewie lipowym świątki i wyjątkowe postacie z historii Polski, maluje je, też maluje na szkle wizerunki Matki Boskiej Świątnickiej i świętych. W tym roku obchodzi 48. lat pracy twórczej. Został uhonorowany Medalem Gloria Artis przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Słuchaliśmy opowiadania jak powstają rzeźbi i obrazy na szkle. 1.10.2022 r. byliśmy we Wrząsowicach na wernisażu Jego wystawy z okazji jubileuszu 40. lecia pracy. Jemu zawdzięczamy urządzenie wystawy akwarel Henryka Kozubskiego (1911-2011), w Centrum Kultury w Świątnikach Górnych, gdy w latach 1991-2011 był dyrektorem tej placówki. Od Pana Zdzisława otrzymaliśmy książkę pt. „Zdzisław Słonina. Wystawa jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy twórczej” (2017) wydaną przez Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie i album pt. „Kronika działalności samorządu w Świątnikach Górnych w latach 1994-2002”, w którym są fotografie Jego autorstwa. Tadeusz Ziobro z KPW spotkał Pana Zdzisława po 57 latach - razem pracowali w Hucie Katowice.
Następnie byliśmy w miejscu, gdzie znajduje się pomnik z napisem: „Wszystkim tym, którym Bóg Honor Ojczyzna były cenniejsze niż życie” dłuta prof. Czesława Dzwigaja odsłonięty w 2000 r. staraniem Stowarzyszenia Przyjaciół Świątnik Górnych, a także przed tablicami upamiętniającymi cmentarz wojenny nr 382 z I wojny światowej i ofiary katastrofy smoleńskiej z 10.04.2010 r. Tu od KPW zapaliłam znicz i wspólnie za poległych za Ojczyznę pomodliliśmy się.
Udaliśmy się na miejscowy cmentarz. Tu znajduje się nagrobki odrestaurowane w wyniku kwest prowadzonych przez Stowarzyszenie Przyjaciół Świątnik Górnych. W ubiegłym roku odsłonięto pomnik upamiętniający doktora medycyny Franciszka Bielowicza, który przez 50 lat pracował jako lekarz w Ośrodku Zdrowia w Świątnikach Górnych, a był prawdziwym patriotom i społecznikiem. Stowarzyszenie prowadziło także renowacje kapliczek przydrożnych. Zwiedzaliśmy także teren rekreacyjny z tężnia za budynkiem Urzędu Miasta i Gminy Świątniki Górne. Będąc na przystanku autobusowym przybył do nas na zaproszenie Pani Ali - Pan Stanisław Słomka, jedyny w Świątnikach Górnych producent kłódek, którymi nas obdarował. Podziękowaliśmy Mu oraz Pani Aleksandrze Nocuń i Pani Stanisławowi Marszalikowi za gościnę i oprowadzanie nas po mieście. O godz. 13.20 wsiedliśmy do autobusu A2 jadącego do Wieliczki. Pogoda-jak na wycieczkę- była wspaniała. W wycieczce uczestniczyli: Marta Borowiec, Jadwiga Duda, prezes KPW i organizatorka wycieczki, Halina Dylag, Grażyna Hojda, Ewa Lelek, Marta Lelito, Tadeusz Ziobro oraz zaprzyjaźnieni z KPW: Anna Cholewa, Halina Nocuń, Wanda Polan, Małgorzata Ślusarczyk. Przebieg wydarzenia fotografowali: Aleksandra Nocuń, Tadeusz Ziobro. Serdecznie dziękujemy: ks. Grzegorzowi Mrowcowi, Aleksandrze Nocuń, Stanisławowi Marszalikowi, Zdzisławowi Słoninie, Stanisławowi Słomce za spotkanie z wieliczanami i oprowadzali nas po mieście. Mamy nadzieję że wnet z rewizytą przyjadą Państwo do Wieliczki.
Opracowała Jadwiga Duda
