11.07. (piątek) 2025 r. o godz.9.00-tej w Wieliczce przy Pomniku Odrodzenia Polski w święto państwowe Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP zebrali się wieliczanie aby oddać hołd zamordowanym Polakom na terenach przedwojennej Rzeczpospolitej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. 82 lata temu z rąk członków ugrupowań nacjonalistycznych: OUN-UPA, licznie wspieranych przez ukraińską ludność cywilną tzw. siekierników zginęło 160.000 Polaków.
Uroczystość prowadziła Aneta Tracz, dyrektor Wydziału Promocji, Rozwoju i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka. Zebrani zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła”. Głos zabrał Michał Roehlich, zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka ds. rozwoju. Minutą ciszy uczczono pomordowanych. Poseł na Sejm RP Urszula Rusecka rozpoczęła modlitwę „Wieczne odpoczywanie…”
Następnie kwiaty i znicze przed pomnikiem składały delegacje: Urszula Rusecka, wicestarosta powiatu wielickiego Ewa Ptasznik, Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka Rafał Ślęczka, Michał Roehlich; Rady Miejskiej Wieliczka: Grażyna Szwed, Skowronek, Adrian Palonek, Wielicka Rada Seniorów z przewodnicząca Hanna Kozioł i zastępcom Piotrem Marcem, Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej: przewodniczący Stanisław Dziedzic i Jan Matzke z KPW, Jednostki 2077 Związku Strzeleckiego, delegacja Zarządu i Rady Osiedla H. Sienkiewicza-W. Pola-A. Asnyka: Stanisław Zych, przewodniczący, Dorota Stec Fus, Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” (KPW): Jadwiga Duda, prezes Zarządu, Anna Kisiel, skarbnik, członkowie: Marta Borowiec, Marian Sipióra, delegacja Konfederacji Korony Polskiej.
Trzeba wspomnieć, że w Wieliczce 29 maja (środa) 2013 r. w sali widowiskowej „Magistrat” Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka przy ul. Powstania Warszawskiego 1 odbyło się 186 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”, pt. „W 70 rocznicę ukraińskiego ludobójstwa Polaków na Kresach Wschodnich RP(1943-2013) – wieliczanie z Kresów”. Relacja ze 186 spotkania “Wieliczka-Wieliczanie” został napisana przez niżej podpisaną w zeszycie 131 “Biblioteczki Wielickiej” (2013 r.).
Pierwszy masowy mord na ludności polskiej na Wołyniu został dokonany 9 lutego 1943 r. przez oddział Ukraińskiej Armii Powstańczej, który zamordował 173 Polaków we wsi Parośla, w powiecie sarneńskim. Nasilenie zbrodni nastąpiło w lipcu 1943 roku. Zamordowano wówczas ok. 10 - 11 tysięcy Polaków. 11 i 12 lipca UPA dokonała skoordynowanego ataku na Polaków w 150 miejscowościach w powiatach włodzimierskim, horochowskim, kowelskim oraz łuckim. Wykorzystano fakt gromadzenia się w niedzielę 11 lipca ludzi w kościołach. Doszło do mordów w świątyniach m.in. w Porycku (dziś Pawliwka) i Kisielinie. Około 50 kościołów katolickich na Wołyniu zostało spalonych i zburzonych. W Polsce wydarzenia te określa się mianem rzezi oraz zbrodni wołyńskiej. W trakcie rozpoczętej wówczas ludobójczej czystki etnicznej zginęło na Wołyniu ok. 60. 000 Polaków. Ludobójstwo było kontynuowane w następnych latach 1943-1947 na Podolu, i innych ziemiach Małopolski Wschodniej. Łącznie wymordowano co najmniej 160.000 Polaków znanych z imienia i nazwiska. Nieliczni ocaleli.
Wśród nich była Maria Berny, z domu Waćkowska, córka Franciszka i Stefanii Waćkowskich, nauczycieli - urodzona 7 sierpnia 1932 r. w Tereściane na Wołyniu, gdzie przeżyła 11 lat swojego dzieciństwa. Wrażliwa dziewczynka była naocznym świadkiem wielkich tragedii i mordów rodaków. Dopiero w 1943 r. znalazła wraz z rodzicami schronienie u dziadków Wiktorii i Klemensa Tatarów (rodziców mamy) w Koźmicach Małych koło Wieliczki. Jest autorką książki pt. „Wołynianka” (2015 r.) , w której opisała swoje wspomnienia z 1943 r. oraz z wyjazdu na Wołyń do Tereścina w 2014 r.. Z wyksztalcenia była nauczycielką a także działaczką kulturalną i społeczną, oraz politykiem, senatorem III i V kadencji. Napisała książki: „Wieża radości”, „Czwarta prawda. Wspomnienia nie tylko polityczne” (2014), „Klonu liść… „(2017), „Pamiętnik dla Alicji. Świat w moich oczach” (2020). Była członkiem Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”(KPW). Pod koniec życia utrzymywała kontakt z niżej podpisaną. Zmarła 23 grudnia 2021 r. Spoczywa na cmentarzu we Wrocławiu.
Opracowała Jadwiga Duda
